Kind en natuur
Kinderen hebben een speciale band met natuur. Contact met natuur prikkelt hun zintuigen en daagt uit tot het verkennen van de eigen grenzen. Kinderen vormen dan ook een belangrijke doelgroep in zowel het onderzoek naar natuurbeleving als het onderzoek naar natuur en gezondheid. Op deze pagina vind je een overzicht van het onderzoek rondom het thema kind en natuur.
| Podcast |
in 2022 heb ik in het kader van het tienjarige bestaan van het jeugdprogramma OERR van Natuurmonumenten meegewerkt aan de podcast 
"Ik ben OERRR!In deze driedelige podcast vertellen Wieger (grondlegger van OERRR), Floor (ex-boswachter) en ikzelf (wetenschapper) vanuit onze eigen achtergrond meer over het belang van het jeugdprogramma OERRR van Natuurmonumenten voor de ontwikkeling van kinderen.
| Topervaringen |
Jeugdervaringen in de natuur vormen vaak een levenslange bron van inspiratie. Maar welke ervaringen blijven nou het meest bij? Antwoorden op deze vraag vind je in de quick-scan verkenning van Alterra over topervaringen met de natuur . Hoe belangrijk jeugdervaringen in de natuur kunnen zijn kun je ook lezen in het rapport over effecten van 50 jaar WoesteLand natuurbeschermingskampen
Kees Both was een belangrijke Nederlandse expert op het gebied van natuurervaringen van kinderen. Wie meer wil weten over dit onderwerp, raad ik dan ook aan om de toegankelijk geschreven artikelen van Kees te bekijken. Een door hem zelf gemaakt overzicht van zijn werk is hier
te vinden. Veel van zijn artikelen zijn te downloaden via Springzaad.nl . Klik hier voor een publicatie van Kees Both over angst voor spinnen.
| Literatuuroverzichten |
Veel mensen maken zich zorgen over de mogelijk schadelijke effecten van het gebrek aan natuur in het moderne kinderleven. De Amerikaanse bestseller auteur Richard Louv spreekt in zijn boek het laatste kind in het bos zelfs van een 'natuurtekortstoornis' waaraan steeds meer kinderen zouden lijden. Maar in hoeverre krijgt deze bezorgdheid steun uit onderzoek?De afgelopen jaren heb ik in opdracht van onder meer het Ministerie van LNV, IVN en Natuurmonumenten verschillende overzichten gemaakt van het onderzoek naar de effecten van contact met natuur op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen:
2009: Groene kansen voor de jeugd: Stand van zaken onderzoek jeugd, natuur gezondheid.
. 2012: Factsheet jeugd, natuur, gezondheid.
2019: Geef kinderen de natuur (terug): White paper natuur en gezondheid.
2019: Trendrapport jeugd, natuur gezondheid 2012-2019.
| Onderzoeksprojecten jeugd |
Hieronder vind je een overzicht van onderzoeksprojecten over kinderen en natuur waar ik aan heb meegewerkt.
Samen met Roderik Koenis en Magdalena van den Berg heb ik het speelgedrag van kinderen in een natuurlijke speeltuin, de Woeste Weide in Sliedrecht, vergeleken met het speelgedrag van dezelfde kinderen in een sporthal. De kinderen vertoonden meer gevarieerd en meer creatief en exploratief speelgedrag in de natuurlijke speelomgeving dan in de sporthal. Lees meer over het onderzoek in het rapport of de folder
Samen met Marlon van der Waal heb ik de effecten van deelname aan het natuurbelevingsprogramma Het Bewaarde Land allochtone en autochtone schoolkinderen onderzocht. Kinderen die deelnamen aan het natuurbelevingsprogramma vertoonden een significante verbetering in het emotionele welbevinden terwijl de kinderen van de controleschool die deelnamen aan het dansprogramma geen verbetering vertoonden. Allochtone kinderen waren over het algemeen minder bekend met de natuur en meer gericht op gebruiksnatuur en sociale omgang dan autochtone kinderen. Ook reageerden ze iets meer angstig en onzeker op natuur. Tijdens het natuurprogramma werden zowel bij allochtone als autochtone kinderen diverse soorten ervaringen van kinderen waargenomen die kunnen worden gekarakteriseerd als 'topervaringen'. Download het rapport
Met Liselotte Breitenstein en Esther de Hek heb ik de effecten van natuur op kinderen met ADHD in kaart gebracht. Uit verkennend onderzoek op de zorgboerderij van de Stichting Ojee ADHD van Astrid en Hans de Ruiter blijkt dat kinderen met ADHD beter functioneren en minder probleemgedrag vertonen in een natuurlijke dan in een stedelijke omgeving. Experimenteel onderzoek laat zien dat een natuurlijke omgeving kinderen met ADHD een voordeel biedt bij het uitvoeren van complexe taken die een beroep doen op executieve functies, terwijl een niet-natuurlijke, prikkelarme omgeving een voordeel biedt bij het uitvoeren van simpele verbale en visuele geheugentests. Download het rapport
Met Sjerp de Vries en andere Wageningse onderzoekers heb ik de effecten van het vergroenen van schoolpleinen onderzocht. Er blijkt dat een geslaagde groene herinrichting van schoolpleinen gepaard gaat met een verbetering van het sociale klimaat. Als ze het plein na de vergroening aantrekkelijker vinden, dan maken de kinderen minder ruzie en zijn ze aardiger voor elkaar. Lees meer over het onderzoek op de
project website .
Op twee scholen in de gemeente Haarlemmermeer heb ik samen met studenten van het Wellant College onderzocht wat een groene wand met levende planten met kinderen doet. Er blijkt dat kinderen enthousiast zijn over de planten aan de muur, en zelf veel positieve veranderingen door de planten ervaren. Daarnaast zijn er in de groepen met plantenwand, in vergelijking met controlegroepen, ook meetbare positieve veranderingen in de de concentratie en de waardering van het lokaal. Lees meer over het onderzoek op IntoGreen.nl of download het rapport .
In het onderzoeksprogramma de 'leer'kracht van groene schoolpleinen (2013-2020) heb ik samen met Hogeschool Leiden en VU Amsterdam gekeken naar de meerwaarde van een groen schoolplein voor kinderen en de pedagogische praktijk. Binnen dit project was ik met name betrokken als promotor van het promotie-onderzoek van Janke van Dijk-Wesselius. Zij heeft op 6 juli 2020 haar proefschrift getiteld 'Green schoolyards: Impact on children's well-being and behavior, parental support, and use for outdoor learning" met succes verdedigd.
De resultaten van het onderzoek naar de ‘leer’kracht van groene schoolpleinen laten zien dat kinderen van de basisschool hun schoolplein na het ‘vergroenen’ meer waarderen. Ook kunnen ze zich na het spelen op een groen schoolplein beter concentreren in de klas. Verder zijn er aanwijzingen dat een groen schoolplein creatief speelgedrag bevordert en dat het meisjes uitdaagt tot meer intensief beweeggedrag.
Samen met Stichting Groen Cement, Hogeschool Leiden en VU Amsterdam heb ik de effecten van het versterken van het pedagogisch gebruik van de buitenruimte op de kwaliteit van groene kinderopvang onderzocht. Het gaat om een meerjarig onderzoek in het kader van het ZonMw programma Kwaliteit Kinderopvang. Ik heb in dit project meegewerkt aan een evaluatie van de effecten van een training voor het versterken van het pedagogisch gebruik van de groene buitenruimte. Voor deze evaluatie hebben we op groene kinderopvang locaties op locaties in het hele land observaties gedaan van onder meer het welzijn en het speelgedrag van de kinderen terwijl ze binnen en buiten spelen. Bij een deel van de kinderen knipten we ook een plukje haar af om de cortisolwaarden te bepalen als indicator voor fysiologische stress.
| Kind en natuur in de media |
Het onderwerp kind en natuur krijgt steeds meer aandacht van de media. Zie bijvoorbeeld interviews die ik gaf voor onder meer Hart van Nederland, Ouders van Nu en de Telegraaf..